Patron

Treść

Maria Konopnicka

1842-1910

Konopnicka Maria z Wasiłowskich, pseud. Jan Sawa i in., ur. 23 V 1842  w Suwałkach, zm. 8 X 1910 we Lwowie, poetka, nowelistka, pisarka dla dzieci i młodzieży, tłumaczka, publicystka, krytyk.

Od 1878 zamieszkała w Warszawie, gdzie rozwinęła wielostronną działalność literacka i społeczną. Wiele podróżowała. W 1883 wyjechała do Włoch. W 1884 do Pragi. W 1890 na stałe opuściła Warszawę. Przebywała odtąd za granicą: Niemcy, Włochy, Francja, Szwajcaria oraz miejscowości kuracyjne Austrii i Czech, okolicznościowo tylko wracając do kraju. Rezultatem literackim licznych podróży były m.in.  Wrażenia z podróży (1884).

W 1906 roku przebywała ponad miesiąc w Gdańsku – od początku kwietnia do pierwszych dni maja. W rok później ukończyła w Żarnowcu nowelę  W Gdańsku  przedstawiającą dzieje mieszanej rodziny rycerza polskiego Mikołaja Myszkowskiego, który wżenił się w patrycjuszowską rodzinę Mökinsów, gdańskich Niemców.

Była współorganizatorką protestu opinii świat. przeciw pruskim represjom wobec dzieci polskim we Wrześni (1901-02) i ustawom uwłaszczeniowym (m.in. 1908), gdy ogłosiła Rotę oraz prześladowaniom unitów. Na   25-lecie pracy pisarskiej (1903) otrzymała w darze narodowym dworek  w Żarnowcu koło Krosna na Pogórzu Karpackim. Mieszkała tu odbywając podróże na południe Europy, głównie do Włoch. Pochowana na Cmentarzu Łyczakowskim we Lwowie.

Debiutowała wierszem  W zimowy poranek ("Kaliszanin" 1870), właściwym jednak startem poetyckim był cykl  W górach  ("Tygodnik Ilustrowany" 1876).

Pierwsze dziesięciolecie twórczości Konopnickiej ugruntowało wśród współczesnych jej pozycję jako poetki. Fragmenty dramatyczne  Z przeszłości (1881), trzy serie Poezji (1881, 1883, 1887) wraz z włączonymi w dnie z nich  Obrazkami, poemat Imagina (ogł. częściami od 1886, wyd. 1913), stały się ważnymi zjawiskami w literaturze okresu, bodźcem ostrych  dyskusji ideowych. Podejmowały radykalne inspiracje światopoglądu romant. i wzorca romantycznej poetyki, sięgały do antyfeudalnych i wolno-myślnych dążności pozytywistycznych. Najwcześniej skrystalizowaną dziedziną ujawniającą poetycką indywidualność Konopnickiej okazały się wiersze stylizowane na pieśni ludowe, obecne od debiutu, najsilniej dominujące w serii II i III (m.in. cykle Wieczorne pieśni, Na fujarce, Z łąk i pół, Łzy i pieśni, Piosenki i pieśni, Po rosie, Pieśni bez echa), ale powstające do ostatnich lat twórczości.

Prozę nowelistyczną, która po latach wytrzymała próbę czasu lepiej aniżeli utwory poetyckie, uprawiała od 1882. Początkowo czerpała inspiracje z doświadczeń Prusa, Sienkiewicza, Orzeszkowej, następnie rozwinęła własne pomysły w dziedzinie małych form. Po debiutanckim zbiorze Cztery nowele (1888) już zbiór Moi znajomi (1890), a wkrótce Na drodze (1893), Nowele (1897), Ludzie i rzeczy (1898), Na normandzkim brzegu (1904), ujawniły w rozległej skali indywidualny kunszt jej narracji i kompozycji. Koncentrując się na tematyce współczesnej, respektując wymogi poetyki realistycznej uprawiała. różnorodne jej odmiany: szkice reportażowe (Za kratą 1886, Obrazki więzienne 1887-88), narracje wspomnieniowe, portretowe studia psychologiczne, opowiadania o rozwiniętej fabule i rozbudowanych opisach środowisk.

Utwory dla dzieci. prozatorskie i poetyckie, ogłaszane od 1884, eliminujące natrętny dydaktyzm, rozbudzające wrażliwość estetyczną odbiorców, łączące autentyzm i fantastykę, były rewelacją w tej dziedzinie pisarstwa. Do najwartościowszych osiągnięć Konopnickiej w tej mierze należy poetycka opowieść prozą   i wierszem  O krasnoludkach i sierotce Marysi (1896). Do dziś wznawia się też  O Janku Wędrowniczku(1893)  i  Na jagody (1903)

Pan Balcer w Brazylii,  poemat epicki w sześciu pieśniach, ukazuje – z perspektywy uczestnika i obserwatora, obrotnego kowala Balcera – losy emigracyjnej tułaczki chłopskiej, którym Konopnicka nadała sens symboliczny: męczeńskiej drogi ludu. W cierpieniach i walce staje się on gospodarzem ojczyzny.